Pojam razvoja se određuje kao ostvarivanje ubrzanog ekonomskog rasta, kako bi se povećao kvalitet života brojnih stanovnika i ostvarili globalni politički ciljevi. Otuda slijedi da je ruralni razvoj proces kojim se unapređuje privredni, društveni, socijalni i politički život stanovnika određenog ruralnog područja, užeg (sela, manjeg mjesta) ili šireg (određene regije). To je sveobuhvatan i više-sektorski održivi razvoj ruralnih područja, sa ciljem diversifikacije ekonomskih aktivnosti u ruralnim područjima, i koji se suočava se sa problemima kao što su depopulacija, starenje stanovništva i generalno sve lošiji socio-ekonomski pokazatelji koji čine ruralni prostor pasivnim i nepoželjnih za život.
Ruralni razvoj podrazumijeva skup politika, mjera i aktivnosti, čiji je cilj sveobuhvatni ekonomski, socijalni i kulturni napredak stanovništva ruralnih područja, koje se planiraju i sprovode uz uvažavanje principa održivog razvoja, očuvanja i unapređenja kvaliteta životne sredine.
Pojam i koncept ruralnog razvoja, onako kako ga danas shvatamo i interpretiramo, je inače savremeni koncept. U razvijenim zemljama se pojavio poslednjih nekoliko decenija kao pokušaj rješavanja kompleksnih problema ruralnih zajednica. Razlog za uvođenje ovog pristupa je neravnomjeran teritorijalni razvoj, koji se smatra osnovnim uzrokom siromaštva. Modeli ruralnog razvoja su u stalnom procesu evolucije, traženju najoptimalnijih rješenja za zadovoljenje potreba ruralnog stanovništva. Takođe, a što je i najvažnije, u vezi sa demografskim faktorom spomenutim na početku, osnovni cilj politike ruralnoj razvoja je unapređenje uslova života stanovnika u ruralnim područjima, a posledično tome smanjenje depopulacije i poboljšanje starosne strukture u korist mlađe populacije.
DEFINICIJA RURALNIH PODRUČJA
Najčešće korišten kriterijum za razlikovanje ruralnih i urbanih područja je definicija OECD-a zasnovana na kriterijumu gustoće naseljenosti.
Na lokalnom nivou područja se klasifikuju kao ruralna ili urbana na osnovu praga od 150 stanovnika na km2.
Na regionalnom nivou OECD definiše tri grupna područja, zavisno od učešća stanovništva u regiji koje živi u ruralnim lokalnim područjima:
– pretežno ruralne regije (više od 50% stanovništva regije živi u lokalnim ruralnim područjima),
– značajno ruralne regije (15 – 50% stanovništva regije živi u lokalnim ruralnim područjima) i
– pretežno urbane regije (manje od 15% stanovništva regije živi u lokalnim ruralnim područjima).
Prema ovom kriteriju BiH spada u pretežno ruralnu regiju.
Evropska komisija od 2016. godine koristi novu metodologiju zasnovanu na izmjenjenom OECD-ovom pristupu
Zasnovana je na kilometarskoj mreži (grid)
– Gustoća naseljenosti od 300 st. u kvadrantu 1×1 km2
– Najmanje 5000 stanovnika u međusobno povezanim kvadrantima 1×1 km2 s gustoćom od najmanje 300stanovnika
Urban-Rural tipologija
Statistika urbano—ruralne tipologije koristi novu tipologiju urbano-ruralnih područja. Ova tipologija koristi tri koraka za klasifikaciju NUTS nivoa 3 regiona.
Prvi korak je identifikacija populacije u ruralnim područjima. ‘’Ruralna područja’’ su sva područja izvan urbanih klastera.
‘’Urbani klasteri’’ su grupe susjednih ćelija mreže od 1km2 sa gustinom naseljenosti od najmanje 300 stanovnika na km2 i minimalnom populacijom od 5000 stanovnika.
Klasifikacija regiona
U drugom koraku, NUTS 3 regioni su klasifikovani na sledeći način, na osnovu učešća njihovog stanovništva u ruralnim područjima:
‘’Pretežno ruralno’’ – ako je udio stanovništva koje živi u ruralnim područjima veći od 50%
‘’Srednji’’ – ako je udio stanovništva koje živi u ruralnim područjima između 20% i 50%
‘’Pretežno urbana’’ – ako je udio stanovništva koje živi u ruralnim područjima ispod 20%
Da bi se riješila distorzija koju stvaraju izuzetno mali NUTS 3 regioni, za svrhe klasifikacije regioni manji od 500km2 se kombinuju sa jednim ili više njihovih susjeda.
Prisustvo grada
U trećem koraku razmatra se veličina urbanih centara u region.
Pretežno ruralna regija koja sadrži urbani centar sa više od 200.000 stanovnika koji čine najmanje 25% regionalnog stanovništva postaje srednji.
Prelazni region koji sadrži urbani centar sa više od 500.000 stanovnika koji čine najmanje 25% regionalnog stanovništva postaje pretežno urbana.
BOSNA I HERCEGOVINA
U Bosni i Hercegovini 61% stanovništva živi u ruralnim opštinama. U UNDP-ovom Izvještaju gdje su prikazani uporedni podaci urbano/ruralno, kao urbana mjesta su uzeti Sarajevo, Banja Luka, Tuzla, Zenica, Mostar i Bijeljina. Svi ostali gradovi i opštine su svrstani u kategoriju manjih gradova i sela.